Schattenblick →INFOPOOL →UNTERHALTUNG → LESELAMPE

PLATTDÜÜTSCH/028: Grummdeebl (SB)


Artikellogo

GRUMMDEEBL

Oole Traditschons ...


Nüli harr ick mol 'n heel snooksch Droom, de mi de ganze Vörmeddach nie mehr ut'n Kopp wull. Un in düsse Droom, dor geiht dat üm een Grummdeebl. Wat'n Grummdeebl weer? Jo, dat weet ick sülm nie so genau. Ober mi dücht dor wat ...


*


Lang sitt ick no düssn Droom in mien Wohnstuuv, schmeuk, kiek dorbie den Rook achteran un sinneer över düsset verrückte Beleevnis. Dor weer so'n merkwürdi Minschn in 'n ooln, schiedi Mantl, de rastlos övert Watt löpp un jümmers wat vertellt, vun'e Grummdeebl, un dorvun, dat he 'n grootn Fehler mookt hatt, un dat he wo ween weer, wo keen Minsch suns hinkoom kunn. He brabbl jümmers so vör sick hin, ohn doropp to achn, ob een em tohöört. Nää, he weer nämli ganz alleen dor an't Meer, ober mi düch meis, as wenn he mi, de ick tohuus in't molli Bett lich un seeli schloop, dat vertelln wull.

Un as ick dor so seet un dat Knistern vun Oobn tohöör, dor sliek sick heel sutje een Erinnerung an 'n mien Kinnertied an. As lüttjn Jung hung ick meis mehr an mien Grootvoder Freerk Ohm as an mien Öllern. Wiss, ick harr mien Öllern banni leev, ober so richti verstohn kunn mi meis blots Freerk Ohm. De harr jümmers veel Tied un spazeer mit mi över de Fennen un Äcker, wies mi de Vögels, kiek mit mi övern Diek, wo ick alleen nie hindöpp, un vertell mi allerhand över Land und Lüüd. Ick seech em meis för mi mit sien langn wittn Boort, de lusti Oogn, mit Mütz op Kopp jümmers mit 'n lange Meerschuumpiep in Mundwinkl, ohn de ick em mi gonnie vörstelln kunn.

Freerk Ohm ninnt de Lüüd ut Dörp em, un so ninn uck ick em, uck wenn he je eegntli mien Grootvoder weer un de sülm Noom hett as ick: Friedrich Wilhelm Ebsen. Jo, ick heet jüss so as he, un de Lüüd, sünnerli de Ooln, de sech all, ick seech ut as em ut Gesich schneedn. Uck vun Wesen her schull ick em banni ähnli ween, un mannieen vun'e Lüüd, de 'n beetn obergläubsch weern, de sech, dat ick de "Reinkarnatschon" vun Freerk Ohm weer. Ick harr em mol dorno frooch, wat dat bedüüdn schull, ober he harr blots veeldüüdi grient un sech, dat man de Noom vun'e Grootvoder jümmers op de Enkl verarvn dee, dor man annehm, dat de Geist vun de Grootvoder no de sien Dood in de Inkl wiederleevn dee.

Ober mien Opa, de leev domals je noch, wat schall denn düssn dusseli Schnack mit de Geist? Ick kunn dat aans nie verstohn. Wat ick ober verstohn kunn, dat weer, dat ick Freerk Ohm banni geern hevv un mi dat Leevn ohn em gonnie vörstelln kunn.

Ober sowied dach ick domals noch nie, för mi weer Freerk Ohm 'n Minsch, to de ick jümmers koom kunn - un de mi mannimol dorbieween lött, wenn he sick mit de annern Lüüd ut Dörp in sien `Klub' dreepn dee. Mannomann, bilütten full mi dat aans wor in. De dreep sick regelmäßi, schmeuk dicke Zigarrn un speelt Koordn, heev uck mol een, un keem denn in't Vertelln - meis bie Freerk Ohm in sien Stuuv, de in'e Oolndeel vun us grootn Hoff op'e Ebsnwurth weer.

Wiss, mien Öllern harr mi a lang to Bett steek, ober in us Huus, dor leggn Keuk, Wohnstuuv un Schloopstuuv nie so wied ut'nanner, un so seet ick achter de totrockn Vörhang in mien Alkovn un hör mi an, wat se aans beschnackn deen, wenn an'e langn Winnerobns de Storm um Huus un Hoff bruus. Wat de aans wussn! Vun Nis Puck weer mol de Reed, un een vun de Beseuker, de oole Nober Kordsn, de vertell, dat he in Schummerlich op de Hauböön een Knilch sehn hett, düssn Gesich he nienich mehr vergeetn ward. De Lüüd vun `Klub' wussn noch mehr, gruusi Sookn, wenn in Harvsstorm de Keedn in Stall luuder klirrn as dat eegntli vun'e Keuh un Ossn angohn kunn; vun een Fruunsminsch, de Wiebe Hoyer heet, un de jümmers umt Huus wander un dorbie luud rumbölk as weer eer een op'n Foot pett. Mannimol mook se denn plötzli "Schschsch!" to'nanner. "Lüttje Müüs hebbt uck Ohrn!" heet dat denn. Ick wuss, dat se mit düssn Schnack mi meent. Gau krabbel ick ganz deep ünner de Deek un doo, as wenn ick schloop, wenn mien Grootvoder sutje de Vörhang lupf un no mi kiek.

"Nä, nä", sech he denn, "de schlöpp as'n lüttje Katt"


*


So seet ick nu in'e Wohnstuuv un mit'nmol full mi Sookn ut mien Kinnertied wor in, de a lang verschütt gohn weern. Ganz besünners in Erinnerung weer mi uck, wenn Freerk Ohm mi Märchn vertellt. Jo, aans, wat ick an Märchn un Geschichn in mien Kinnertied erinner, dat speelt sick op de Knee vun mien Grootvoder af, un plötzli, över 'n haalv Johrhunnert loter, dor düch mi, dat Freerk Ohm man uck blots so'n Gestalt ut 'n Märchn weer, so as de beus Hexe bie `Schneewittchen' or de Dübl ut `De Dübl mit de dree gülln Hoor'.

An een Dach erinner ick mi plötzli, as weer dat güstern ween. Domols seet ick op Knee vun Freerk Ohm un wipp ropp un dool, he vertell mi lütt Dööntjes un Kinnerriemels un broch mi dormit to lachn. Ober denn woor he erns, bööch sick dich an mien Ohr, un schnack lies, so, as weer he bang, dat de Luf in'e Stuuv wat mitkreegn kunn vun dat, wat he mi nu vertelln wull.

"Weetst", sech he, "wi Ebsns, wi sünd 'n ganz oolet Geschlech, us Noom kunn man in't Stammbook vun Dithmarschn bis wied vör de Schlach bie Hemmingstedt um Fofteinhunnert trüchföhrn. Veele vun us Ebsn weern in't Dörp ansehn Lüüd, Buern, Strandvogt, een seet sogor in't Roothuus vun Heid. Wat ick di nu vertelln dee, dat mutts di hier bin ganz deep inbuddln", he tipp mit sien Finger an'e Stirn, "för loter, wenn du öller büss." Un denn sech he noch'n beetn lieser: "Wenn du 'n echtn Aarvn vun'e Freerksn ween wuss, denn is 'n Noom man blots 'n Titl, de in Bökern un Aktn binsteiht, de dor wücke Amtslüüd indroogn hebbt. Ober, wat us würkli verbinnt, dat is 'n ganz besünnert Tiekn." He kiek mi dördringli an.

"`n Tiekn?" frooch ick?

"Jo, 'n Tiekn. Un dat Tiekn vun us Ebsns, dat is - de Grummdeebl!"

Un denn vertell he mi wieder, mit lies Stimm, dat ick em meis nich verstohn kunn, vun dat Tiekn, dat so gewaldi weer, dat keen Minschngeist dat tofootn kreegn kunn. Döröver ward nienich schnackt, es sei denn, een, de sien Seel nienich dotbleevn dee, wull dat wiedergevn, ehr he sien Oogn för jümmers tomookt.

Düsset Tiekn nu, dat kunn een nich hemm, ober een kunn dorum weetn, un so'n Weetn, dat bedüüd Macht. Lang nie jeedn vun'e Ebsns wuss um dat Tiekn, dor dat blots vun een Ohn to'n nextn wiedergeevn ward. Un dor bliev dat so lang verschütt, büs de dormit wat anfungn kunn. He as de Öllste vun'e Ebsns wuss, dat ick so een weer, de loter mol dat Tiekn verstohn kunn. Woher he dat wuss, dat vertell he mi nie.

Jo, in düssn Momang schnack mien Grootvoder to mi, as wer ick 'n Ooln, un obgliecks ick man noch so'n lüttn Buttje vun noch nie mol fiev Johr weer, mit de man suns man blots mit Wöör as "Heideidei" un "Patschepatsche" rummook, klung bie dat, wat he mi sech, 'n Sied an, de ick glieks verstohn kunn.

"Weets, mien Jong, för een, de vun düsset Tiekn erfohr, de ober nix dormit to doon hett, kunn dat banni gefährli warrn. So weer dat mol vör veele, veele Joohr bie een vun us Vörfohrn ween, uck 'n Ebsn, de harr keen Hann mehr."

Ick kreech banni 'n Schreck. "Keen Hann? Wo sünd de denn afbleevn?"

"De hett he verloorn, as he sick an wat vergreepn harr, wat em nie hörn dee."

"`n Verbreeker? - Hett he wat klaut?"

"Mehr as dat. He hett ..." Freerk Ohm trock eenmol kräfti an sien Piep, un mi düch meis, dat de Luff in'e Stuuv jümmers kooler ward.

"... nee, ick mutt noch 'n beetn wieder uthooln. Also us Vörfohr, düssn Mann, dat weer keen Verbreeker, sunnern 'n ganzn ansehn Minschn in't Dörp. He weer Diekgroof un dorför toständi, dat de Diek in Winner heil bliev, dormit de Höff nie vun'e Stormfloodn wechswemmt werrn. So is he denn uck glieks an nextn Morgn no 'n groote Flood lossteebelt, lang de Strand, um notokiekn, ob de Diek twei weer. Dat weer 'n kloorn Vörmeddach, keen Wulk an Heben un aans still, as jümmers no'n Storm. Un dor harr he denn in't Drievgood wat sehn, wat so fremd weer, as weer dat nie vun düsse Welt. Dat seech ut as'n snooksch formt, langn Steen, ober dat weer keen Steen, lebenni, ober bewegn dee sick dat nie. De Diekgroof bööch sick rünner, un griep sick dat snooksche Ding, bekiek sick dat vun alln Siedn un steek sick dat in sien Jackndasch. Un jüss in düssn Oognblick, vun een Moment to'n nextn, trock Wind op un driev 'n dicke, düstere Wulkndeek övert Woter. Dat bruus gewaldi, dunner un blitz, un de Winn driev de Welln as dull an'e Diek, as weer Neptun banni in Raasch koom. Op'n mol weer em denn ganz schwummri woorn, um em woor aans schwatt ..."


*


Lang seet ick in mien Wohnstuuv, un dink an düsse Geschich, de Freerk Ohm mi domols vertellt harr. As 'n lüttjet Lich lüch düsse vage Erinnerun in mien Breegn, ober so ganz kunn'ck se nie tofotnkreegn.

Geev dat 'n Tosoomhang mang mien Droom vun düsset sünnerboore Tiekn? Un hett de Geschich dormit to doon? Is doch man blots 'n Märchn!


*


Sied foftein Johr leev ick nu al alleen hier op mien Hoff, sied mien Gerda op Dörpsfriedhoff seeli schloop. Un us Söhn, Peiter un Momme, de beidn weern je nu uck al lang groot, harrn eegn Familie un lootn sick uck nie mehr soveel blickn. Man blots mien Enkl, de lüttje Freerk, de keem jümmers gern to mi to Beseuk.

Dat Bimmeln an'e Huusdöör ritt mi ut mien Gedankn. Ick dach meis, dat mutt lütt Freerk ween, ober nee, dat weer Hugo, mien Broder, de op'n Klönschnack vörbiekumm. Un dormit weer dat mit düsse merkwürdi Stimmun denn uck eersmol vörbie.

Hugo weer Dörpslehrer un wull nun man bald in Panschon gohn. As de Öllste vun us beidn harr'n us Öllern mi de Hoff verarf, un he weer uttoolt woorn. He harr sick dorför 'n schmuck Huus an'e Dörpsstroot köff, in'e Neech vun'e School, dat he dor good tofoot hinkoom.

Wi sett us ganz kommodi vörn Kacheloben, de een molli Warm afgivv, drink geeln Kööm un schnack us een ut - dat weer Sünndach, un ick harr 'n ganzn Dach Tied. Sied mien ooln Knookn uck nie mehr so rech wulln, harr'ck dat Land an Buer Mommsn ut Noberdörp verpacht. De geele Kööm mook us so richti lich to Mood, un wi vertellt un vertellt. Von swoore Dooch un scheune, vun ernste un lustige Beleevnisse.

Hugo wull nu, wo he oold woor un uck bald mehr Tied harr, sick mit de Geschich vun'e oldinsessn Familien hier ut de Gegnd befotn. He kunn sick dorbie sogor noch 'n betn Geld opto verdeen, denn 'n poor vun'e ooln Buern ut Dörp harrn Interesse anmeld, dat he sem eern Stammboom erstellt, oole Wappn, de in Krieg or bie Stormfloodn verlohrn gohn weern weer opdreev or nokiek, wo wied sick de Sprosse vun'e Familien mit de Tied över de ganze Weld verdeelt hebbt. "Mi düch, wi hebbt doch op'n Dackböön hier uck noch soon oole Kommood mit allerhand Schrievkroom bin. De wu'ck mi gern mol ankiekn."

"Minschnskinners," anter ick, "de he'ck a lang vergeetn. Jo, de schull dor al stohn hemm, veele Generatschons vör de Leevtied vun us Öllern, un de sünd je nu uck a lang ünner de Eer. Ick wull op Böön a lang mol de Plunner entrümpln. Kunns de ganzn Kroom kreegn, för dien Ohnforschun."

So stapf wi tosoom de Löller ropp op Dackböön, wo mang Spinnwübbn un Stuuv uck so allerhand oole Koffer, Kistn, utbruuk Warktüüch, een Schrank, oole Steuhl, Biller un Speegel stohn. Un in'e achterste Eek weer denn uck de wurmstichi Kommood.

He trock an'e Schublodn. Twee dorvun kunn he opkreegn - leerdi. In'e drütte woorn wi denn endli fündi. Dor weer so allerhand Popeertüüch bin, geele Zeddl, oole Urkundn, sogor 'n Chronik vun us Ebsns, de mol een vun us Vörfohrn schriev harr.

Denn trock he noch an't ünnerste Schapp, dat mit 'n grootn Iesnschlott versehn weer, ober dat kreech he nie op. He rüddel un riet, ober dor weer nix to mookn. "Naja, dat köönt wi uck to'n annern Tied ankiekn", sech Hugo, vörers he'ck 'noch mit all düssn Papierkroom tokreegn."

Ick hool gau 'n poor Kartons vun'e Afsied, un wi stopp dat dorin.


*


So, jüss harr'ck Hugo verafscheed, dat Geschirr afwuschn un mi bie'n Tass Kaff in'e Stuuv sett, as mi woor de Geschich vun Freerk Ohm infull. Wie is dat Märchn vun de Mann mit de abbn Hann nochmol wiedergohn? Jo, de Diekgroof, de harr je düsset Gebille in'e Hann nohm, denn weer he ohnmächti worrn, un lich dor so an Diek, as de Storm um em rumtoov. Un as he woor opwook, lich he bie sick tohuus op Sofa, sien Fru un de Dokter un noch so allerhand Lüüd stunn in heel Opregung um em rum. He weer noch ganz benüsselt, ober denn mark he 'n banni Pien an'e Arms. He kiek an sick dool, un denn seech he sien twee verbunn'n Armstumpn - he harr keen Hann mehr!

As de Storm överraschnd opkoom weer, harrn sick sien Famile Sorgn mook, de Dochter weer achterranloopn, un so harr se em denn an Diek funn, meern in Stormgebruus, in 'n groode Lache vun Blood, de Arms över de Boss verschränkt klammer he dor wat fass, as weer he bang, dat man em wat wechnoom wull. Un sien Hann, de weern narms to sehn, de mutt dat Meer mit wechspöölt hemm.

De Diekgroof weer 'n bedächtign Minschn, de weet, wat he wull un aans, wat he sech, weer wohl överlech - so kinnt em jedn. Ober vun düssn Dach an weer he meis 'n beetn wunnerli, he schnack veel mit sick sülm un wull partu nie vertelln, wat sick dor afspeelt harr. Ober dat he wat besünners beleev harr, dat markn sien Fru und sien Dochter, de sick dde Verännerung vun eern Voder suns gonnie erklärn kunn. Diekbu un sien Gemeindeämter interesseern em nu mit'nmol gonnie mehr, statt dessn steebl he jeedn Dach an Strand rum, goh wied in't Watt över de Priele un brabbel dorbie vör sick hin, un de Lüüd düch, he harr 'n Kampf mit sick sülm uttostohn. He kümmer sick nie mehr um sien Familie or Huus un Hoff, un bald schnack se blots noch vun em as'n arm Irrn, de keeneen mehr erns nehm kunn.


*


Deep in Gedankn kiek ick in't Füer vun'e Obn un sinneer över de armen Diekgroof. Uck in mien Droom harr dat so'n arme Seel un 'n seltsoom Gebilde geevn, dat sick Grummdeebl ninnt. Lang seet ick dor, kiek de Rook vun mien Piep achteran. Ünnerwiels ward dat butn al schummri. Kommodi knister de Obn un ick maark gonnie, dat ick allmähli wor in't Droomland afdreev.

Dat mutt meis üm Meddernach ween, as ick woor opwook. Butn weer 'n Storm optrockn, de Regn neiht as dull gegn de Finsterschievn. De Obn weer a lang utgohn, un mi weer ganz klamm an'e Feut. Ick stoh op un keem mi plötzli banni oold vör, as weer dat ganze Weetn vun mien Vörfohrn in mi opwooken. Ick wuss ganz deep binn vun'e Ohnkeed, un ick wuss uck, wat to doon is.

Ohn doröver notodinkn, trock ick mi Schoh un Jack an, griep 'n Latüch un kledder de Löller to'n Dackböön ropp. To'n anner Tied weer sogor mi ooln, welterfohrn Mann um düsse Tied op Dackböön bie Storm banni unhiemli, ober düssetmol harr'ck keen Angst.

In't schwache Lich vun'e Latücht kunn'ck de Umriß vun'e Kommood utmookn. Sacht wull'ck de Schlötl vun't letzte Schapp ümdreihn, dor brook dat twei, so, as wenn de Kommod dach, nu weert an'e Tied, un ick weer de richtige, de dor randöpp.

Uck düsset Schapp weer lerdi - bis op de achterste Eek. Dor stunn 'n schnitzt Holt-Schatull. Ick griep se mi un kledder dormit de Löller dol. Denn trock ick mi warm an un stapf dör Regn un Stormgebruus an Diek, wo de blanke Hans sick as dull gebärdet. Dat Woter presch gegn de Diek, un harr meis de Diekkroon tofootnkreegn. Mien Latücht weer a lang utweiht, dat weer stockduster, ober ick bruuk keen Lich mehr. Mit de een Hann hool ick mi an Geländer fass, in de annere Hann hool ick de Schatull, un ach dorop, dat de Winn se mi nie wechriet.

So stunn ick toletzt ganz bobn op'e Diekkroon, de Güsch sprütt mi in't Gesich. Un denn hool ick wied ut un schmiet de Schatull, ohn dat ick se eenmol opmookt harr, so wied as ick kunn, in't Meer. Un mi düch, as höör ick dorbie een tofreedn Mummeln. Langsoom mook ick mi woor op'e Rückwech, tofreedn mit mi un de Welt. Jo, wie harr mien Grootvoder noch sech: `n Tiekn kunn man nie hemm, man kunn blots dorüm weetn. Un düsset Weetn, dat bedüüd Macht.

Mien Brooder ober, de haar'ck nie een Word dorvun vertellt. De bedriev flieti sien Ohnforschun, befass sick mit de Geschich vun'e Ooldinsessn Lüüd ut Dörp, verdeen sick dorbie 'n beetn Geld opto, un doch ward he nie dat rutkreegn, wat dat würkli över de Ohnkeed to weetn givv. Un mi düch meis, he wull uck lever nie weetn, wat dor achtersteek.

Ober wenn mien Enkl, de lüttje Freerk vunoobnd koom, denn waar'ck em wat dorvun vertelln. Wiss, he kunn dat noch nie ganz verstohn, ober loter, wenn he öller is ...


Erstveröffentlichung am 28. Dezember 2000

16. März 2007